การตรวจหลอดเลือดสมองและคอ ด้วยเครื่องเอกซเรย์ (Cerebral angiogram)

การตรวจหลอดเลือดสมองและคอ ด้วยเครื่องเอกซเรย์

Cerebral angiogram คือ การตรวจหลอดเลือดสมองและคอด้วยเครื่องเอกซเรย์ โดยขณะทำหัตถการแพทย์จะใส่สายหรือท่อเล็กๆเข้าไปในหลอดเลือดแดง และฉีดสาร ทึบรังสีเข้าไปในหลอดเลือดแดงที่ไปเลี้ยงสมองและบริเวณคอพร้อมๆกับการถ่ายภาพเอกซเรย์บริเวณนั้น

Cerebral angiogram มี 4 ขั้นตอนหลัก ดังนี้

1. การสอดสาย (Catheter) แพทย์จะทำความสะอาดบริเวณที่จะทำการสอดสายเข้าไปซึ่งมักเป็นบริเวณขาหนีบ ข้อมือ หรือข้อพับแขน จากนั้นฉีดยาชาเฉพาะที่บริเวณผิวหนัง เมื่อท่านรู้สึกชาแพทย์จะสอดสายเข้าไปในหลอดเลือดแดง ซึ่งอาจทำให้ท่านรู้สึกอึดอัดเหมือนถูกกดทับบริเวณนั้น สายที่ถูกสอดเข้าไปในหลอดเลือดแดงจะปรากฏบนจอแสดงภาพเอกซเรย์ (เหมือนจอโทรทัศน์)
2. การฉีดสารทึบรังสี เมื่อสอดสายเข้าไปอยู่ในตำแหน่งที่ถูกต้องแล้ว แพทย์จะทำการฉีดสารทึบรังสีผ่านสายเข้าไป โดยภาพจะปรากฏบนจอแสดงภาพเอกซเรย์และถูกบันทึกไว้ ขณะฉีดสารทึบรังสีท่านจะรู้สึกอุ่นๆ อยู่ข้างในหลอดเลือด (เป็นอยู่ประมาณ 2-3 วินาที) ในบางท่านอาจ ต้องมีการฉีดสารทึบรังสีและถ่ายภาพเอกซเรย์หลายครั้ง เพื่อให้การตรวจดูหลอดเลือดโดยละเอียด
3. ถอนสายออก หลังจากการตรวจหลอดเลือดเสร็จสมบูรณ์ แพทย์จะถอนสายออกจากหลอดเลือดแดง ซึ่งการถอนสายออกนี้ไม่เจ็บ หลังจากนั้นเจ้าหน้าที่จะทำการกดบริเวณหลอดเลือดที่ถูกสอดสายเข้าไป ประมาณ 10-15 นาที
4. ผู้ป่วยที่ได้รับเฉพาะการฉีดยาชาเฉพาะที่ จะย้ายไปสังเกตอาการต่อที่ห้องสังเกตอาการหลังทำหัตถการ เป็นเวลา 30 นาที ถึง 1 ชั่วโมง ถ้าผู้ป่วยปกติดีไม่มีภาวะแทรกซ้อน จะย้ายไปสังเกตอาการต่อที่หอผู้ป่วย ส่วนผู้ป่วยที่ได้รับเฉพาะการฉีดยาชาเฉพาะที่และยาระงับประสาท จะย้ายไปสังเกตอาการต่อที่ห้องสังเกตอาการหลังผ่าตัดเป็นเวลา 2 ชั่วโมง ถ้าผู้ป่วยปกติดีไม่มีภาวะแทรกซ้อน จะย้ายไปสังเกตอาการต่อที่หอผู้ป่วย

ข้อดีของการรักษาด้วยวิธีการนี้

ข้อดีของการรักษาด้วยวิธีการนี้เป็นการตรวจที่เห็นลักษณะความผิดปกติของหลอดเลือดสมองและคอได้ชัดที่สุด แพทย์สามารถให้การวินิจฉัยโรคและวางแผนการรักษาได้ถูกต้องมากที่สุด

ความเสี่ยงและภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้น

1. ภาวะเลือดออก
2. ภาวะติดเชื้อ
3. เกิดการบาดเจ็บต่อหลอดเลือด
4. ปฏิกิริยาต่อสารทึบรังสี
5. การอุดตันของหลอดเลือดอย่างเฉียบพลัน ถ้าเกิดลิ่มเลือดไปอุดตันหลอดเลือดสมองอาจทำให้เกิดอาการอัมพฤกษ์อัมพาตได้ แต่อุบัติการณ์เกิดน้อยมาก
6. ปฏิกิริยาต่อยานอนหลับที่ให้ทางหลอดเลือด

การเตรียมตัวก่อนทำหัตถการ

1. ผู้ป่วยและญาติควรทราบถึงวิธีการรักษา ผลดีของการรักษา รวมทั้งภาวะแทรกซ้อนที่ไม่พึ่งประสงค์ที่อาจเกิดขึ้นได้ระหว่างการรักษา
2. ผู้ป่วยจะได้รับการสอบถามประวัติการแพ้ยา อาหารทะเล และโรคต่างๆ
3. เอกซเรย์ปอด, ตรวจเลือด โดยเฉพาะค่าการทำงานของไตและการเข็งตัวของเลือด, กรณีผู้ป่วยอายุ> 35 ปี ตรวจคลื่นไฟฟ้าหัวใจ
4. ถ้าผู้ป่วยรับประทานยาป้องกันการเกิดลิ่มเลือด เช่น Aspirin, Plavix, Warfarin ควรแจ้งให้แพทย์รับทราบถึงความเสี่ยงที่อาจเกิดภาวะเลือดออกและต้องกดแผลนานกว่าปกติ
5. งดอาหารและน้ำดื่มก่อนการตรวจ 6 ชั่วโมง
6. ผู้ป่วยจะได้รับการโกนขนบริเวณขาหนีบที่จะสอดสายสวนหลอดเลือด
7. ผู้ป่วยต้องเซ็นใบยินยอมเพื่อรับการตรวจรักษา

การปฏิบัติตัว และการดูแลหลังการทำหัตถการ

1. นอนราบ ห้ามงอขาข้างที่ทำอย่างน้อย 8 ชั่วโมง
2. ถ้ามีอาการชาหรือเย็น หรือซีดบริเวณแขนหรือขาที่ได้รับการสอดสาย ให้แจ้งเจ้าหน้าที่พยาบาลทันที
3. พันผ้าพันแผลไว้ 8 ชั่วโมง ถ้ามีเลือดออกควรนอนลงและแจ้งเจ้าหน้าที่พยาบาลทันที
4. ถ้าไม่พบความผิดปกติใด ๆ ใน 8 ชั่วโมง แพทย์อาจพิจารณาให้ท่านสามารถกลับบ้านได้
5. ควรพักผ่อน 24 ชั่วโมงภายหลังการตรวจ
6. ดื่มน้ำมากๆ และรับประทานอาหารปกติ การปฏิบัตตัวเมื่อกลับบ้าน ตรวจดูแผลที่ทำหัตถการหลังอาบน้ำทุกครั้งในช่วง 2-3วันหลังทำว่าไม่มีแผลบวมแดงร้อน ผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นระหว่างการฟักฟื้น อาจเกิดปฏิกิริยากับสารทึบรังสี (Delayed Contrast Reaction)

ทางเลือกอื่นในการตรวจหรือการรักษา

1. Computed Tomographic Angiography (CTA)
2. Magnetic Resonance Angiography (MRA) ผลกระทบจากกรณีไม่ได้รับการรักษา หากการทำหัตถการนี้มีจุดประสงค์เพื่อการวินิจฉัย กรณีที่ท่านไม่เข้ารับการทำหัตถการอาจทำให้แพทย์ไม่สามารถวางแผนการรักษา ที่ถูกต้องและเหมาะสมให้กับท่าน อาจส่งผลให้อาการแย่ลงและท าให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงอื่น ๆ ได้

คำแนะนำเกี่ยวกับการเดินทางก่อนและหลังเข้ารับหัตถการ (กรณีที่เดินทางมารับการรักษาจากต่างจังหวัด หรือต่างประเทศ) หลังทำหัตถการ หลังออกจากโรงพยาบาลแนะนำให้พักโรงแรมใกล้โรงพยาบาลอย่างน้อย 1 วัน เพื่อความสะดวกในการเดินทางมาโรงพยาบาลหาก เกิดภาวะแทรกซ้อนหลังทำหัตถการ

ผลกระทบจากกรณีไม่ได้รับการรักษา

หากการทำหัตถการนี้มีจุดประสงค์เพื่อการวินิจฉัย กรณีที่ท่านไม่เข้ารับการทำหัตถการอาจทำให้แพทย์ไม่สามารถวางแผนการรักษา ที่ถูกต้องและเหมาะสมให้กับท่าน อาจส่งผลให้อาการแย่ลงและทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงอื่น ๆ ได้

คำแนะนำเกี่ยวกับการเดินทางก่อนและหลังเข้ารับหัตถการ

กรณีที่เดินทางมารับการรักษาจากต่างจังหวัด หรือต่างประเทศ หลังทำหัตถการ หลังออกจากโรงพยาบาลแนะนำให้พักโรงแรมใกล้โรงพยาบาลอย่างน้อย 1 วัน เพื่อความสะดวกในการเดินทางมาโรงพยาบาลหาก เกิดภาวะแทรกซ้อนหลังทำหัตถการ

เอกสารอ้างอิง

1. org. Catheter Angiography. Available from: https://www.radiologyinfo.org/en/info.cfm?pg=angiocath [Accessed 22 May 2020]
2. Diagnostic cerebral angiography, second edition. Anne G.Osborn