รับประทาน ยาพาราเซตามอล อย่างไรให้ปลอดภัย
เมื่อมีอาการปวด มีไข้ ยาชนิดแรกที่คนส่วนใหญ่นึกถึงก็คือ พาราเซตามอล (Paracetamol) เนื่องจากช่วยบรรเทาอาการปวดที่ไม่รุนแรง อย่างเช่น อาการปวดหัว หรือ ปวดฟัน ได้อย่างมีประสิทธิภาพและยังช่วยลดไข้จากไข้หวัดหรือไข้หวัดใหญ่ได้ คนส่วนใหญ่สามารถใช้ยาพาราเซตามอลได้โดยไม่มีผลข้างเคียงที่เป็นอันตรายใด ๆ อย่างไรก็ตาม เนื่องจากการใช้ยานี้กันอย่างแพร่หลาย ยาพาราเซตามอลเป็นสาเหตุหลักของการเกิดภาวะตับอักเสบและตับวายเฉียบพลันจากยา ตามข้อมูลในประเทศสหรัฐอเมริกา
ประเภทของยาพาราเซตามอลประเภทต่าง ๆ
ยาพาราเซตามอลมีหลายรูปแบบ เช่น
- ยาเม็ด หรือ แคปซูล
- ยาน้ำสำหรับเด็ก
- ยาเม็ดละลายน้ำ
- ยาสอด
- สารละลายทางหลอดเลือดดำ
ใครใช้ยาพาราเซตามอลได้บ้าง?
ยาพาราเซตามอลนั้นปลอดภัย หญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร หรือเด็กอายุมากกว่า 2 เดือนก็สามารถใช้ได้ อย่างไรก็ตามผู้ที่ปัญหาสุขภาพควรปรึกษาแพทย์ก่อนเริ่มการใช้ยา โดยเฉพาะผู้ที่มีปัญหาสุขภาพดังต่อไปนี้
- โรคตับ โรคไต
- ติดแอลกอฮอล์เป็นเวลานาน
- น้ำหนักตัวน้อย
- กำลังใช้ยาชนิดอื่นอยู่
หากเคยมีอาการแพ้ยาพาราเซตามอล ไม่ควรใช้ยาอีกและควรขอให้เภสัชกรหรือแพทย์แนะนำยาชนิดอื่นที่ใช้ทดแทนกันได้
วิธีการกินยาพาราเซตามอล
ควรใช้ยาตามคำแนะนำบนกล่องหรือเอกสารกำกับยา หรือตามคำแนะนำของแพทย์ โดยใช้ยาในปริมาณน้อยที่สุดที่ได้ผลตามต้องการ
ปริมาณยาที่เหมาะสมกับแต่ละคนนั้นขึ้นอยู่กับปัจจัยต่าง ๆ เช่น อายุและน้ำหนักตัวของผู้ใช้ ชนิดของพาราเซตามอลที่ใช้ และฤทธิ์ยา
- ผู้ใหญ่ สามารถรับประทานยาพาราเซตามอลจำนวน 1 เม็ด (500 มก.) ได้ทุก 4-6 ชั่วโมง แต่สูงสุดไม่ควรเกิน 4 กรัม (หรือเทียบเท่ายาพาราฯ ขนาด 500 มก. จำนวน 8 เม็ด) ในระยะเวลา 24 ชั่วโมง
- เด็กอายุต่ำกว่า 16 ปี ต้องรับประทานยาพาราฯ ในปริมาณที่น้อยกว่าผู้ใหญ่ โดยประเมินจากอายุหรือน้ำหนักตัว ซึ่งสามารถดูคำแนะนำได้ที่กล่อง เอกสารกำกับยา หรือถามเภสัชกรหรือแพทย์ถึงปริมาณที่เหมาะสม เด็กเล็กสามารถรับประทานยาน้ำโดยใช้ช้อนตวงหรือหลอดดูดยาวัดปริมาณได้
หลังรับประทาน ยาพาราเซตามอลจะเริ่มออกฤทธิ์ภายใน 1 ชั่วโมง และจะออกฤทธิ์บรรเทาอาการได้อยู่หลายชั่วโมง หากยังมีอาการอยู่ สามารถรับประทานยาต่อได้แต่ต้องไม่เกินปริมาณที่กำหนด และควรระมัดระวังการรับประทานยาชนิดอื่น ๆ ที่อาจมีส่วนผสมของพาราเซตามอล (เช่น ยาลดไข้) ในเวลาเดียวกัน
ในกรณีที่จำเป็นผู้ใหญ่สามารถรับประทานยาไอบูโพรเฟน (Ibuprofen) พร้อมกับพาราเซตามอลได้ แต่ไม่แนะนำให้ใช้ในเด็ก และหากอาการปวดแย่ลงหรือนานกว่า 3 วัน ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเข้ารับการตรวจและเข้ารับการรักษาอย่างเหมาะสม
การรับประทานยาพาราเซตามอล พร้อมกับยาชนิดอื่น ๆ อาหาร หรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นั้นปลอดภัยหรือไม่?
ปัจจุบันยังไม่มีหลักฐานว่าการรับประทานยาพาราเซตามอลพร้อมกับอาหารหรือเครื่องดื่มแอลกอฮอล์นั้นจะก่อให้เกิดปัญหาใด ๆ อย่างไรก็ตามควรรับประทานอาหารหรือดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ในปริมาณที่เหมาะสม ไม่มากจนเกินไป ก่อนรับประทานยาพาราเซตามอลพร้อมกับยาชนิดอื่น ๆ ควรอ่านเอกสารกำกับการใช้ยาหรือสอบถามเภสัชกรหรือแพทย์เสียก่อน เพราะการรับประทานยาพาราเซตามอลพร้อมกับยาบางชนิดอาจทำให้ได้ผลที่ไม่พึงประสงค์ ประสิทธิภาพยาลดลง และความเสี่ยงที่จะเกิดผลข้างเคียงสูงขึ้น
การรับประทานยาพาราเซตามอลพร้อมยาต่อไปนี้อาจเป็นอันตรายได้
- ยาต้านการแข็งตัวของเลือดวาร์ฟาริน (Warfarin)
- ยากันชักคาร์บามาซีปีน (Carbamazepine)
- ยาคอเลสไตรามีน (Cholestyramine) บรรเทาผื่นคันตามผิวหนังเนื่องจากโรคตับแข็งจากท่อนํ้าดีปฐมภูมิ
- ยารักษามะเร็งอิมาทินิบ (Imatinib) บูซัลแฟน (Busulfan)
- ยาต้านเชื้อราคีโตโคนาโซล (Ketoconazole)
- ยาลิกซิเซนอะไทด์ (Lixisenatide) สำหรับผู้ป่วยเบาหวานประเภทที่ 2
- ยาเมโทโคลพราไมด์ (Metoclopramide) บรรเทาอาการคลื่นไส้ อาเจียน
- ยาฟีโนบาร์บิทัล (Phenobarbitalป ยาฟีนีโทอิน (Phenytoin) และยาไพรมิโดน (Primidone) ซึ่งช่วยควบคุมอาการชัก
ผลข้างเคียงของยาพาราเซตามอลมีอะไรบ้าง?
ในบางกรณีที่พบได้น้อยมาก ยาพาราเซตามอลอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงดังต่อไปนี้
- มีผื่นหรือมีอาการบวมเนื่องจากอาการแพ้
- ผิวแดง ความดันเลือดต่ำ หัวใจเต้นเร็วจากยาพาราเซตามอลที่ให้ทางหลอดเลือดดำ
- โรคเลือด เช่น เม็ดเลือดขาวน้อย ภาวะเกล็ดเลือดต่ำ
- ตับและไตถูกทำลาย ซึ่งเป็นอันตรายถึงชีวิตได้
หากรับประทานยาพาราเซตามอลเกินขนาดต้องทำอย่างไร?
การรับประทานยาพาราเซตามอลเกินขนาดอาจเป็นอันตรายต่อชีวิตได้ หากพบผู้ที่รับประทานยาเกินขนาด ควรรีบนำส่งโรงพยาบาลที่ใกล้ที่สุด หากทำได้ให้นำยาที่เหลืออยู่ พร้อมกล่องหรือเอกสารกำกับการใช้ยาติดไปด้วย หลังการใช้ยาพาราเซตามอลเกินขนาด บางรายอาจปวดท้อง อาเจียน รู้สึกไม่สบายตัว อย่างไรก็ตามแม้ว่าบางรายอาจจะไม่มีอาการใด ๆ ดังที่กล่าวมาแต่ยังจำเป็นต้องเข้ารับการรักษาที่โรงพยาบาลให้เร็วที่สุด
